Aslında “tutulma” sözcüğü bu olayı ifade etmek için tam olarak doğru bir kullanım değil. Jüpiter gibi büyük bir gökcismi, kendisinde daha küçük bir gökcisminin önüne geçtiği zaman, bu olaya “örtülme” diyoruz.
Aşağıdaki fotoğrafta, Jüpiter’in ve Güneş Sistemi’mizin en büyük uydusu olan Ganymede, gezegen tarafından örtülürken görülüyor. Fotoğraf Hubble Uzay Teleskobu tarafından 9 Nisan 2007’de çekilmiş.
Fotoğraf, Hubble Uzay Teleskobu’nun “Geniş Alan Gezegen Kamerası-2” ile kırmızı, yeşil ve mavi filtrelerde alınan görüntülerin birleştirilmesi ile elde edilmiştir.
5.268 kilometrelik çapıyla Merkür’den bile daha büyük olan Ganymede, buz ve kayadan meydana gelmiştir. Uydu, Jüpiter etrafındaki bir turunu 7 günde tamamlar ve yörüngesi bakış doğrultumuzla hemen hemen aynı hizada olduğundan, düzenli olarak Jüpiter’in önünden geçer ve dev gezegen tarafından örtülür.
Hubble’ın elde ettiği bu görüntü o kadar keskin ki; Jüpiter üzerinde bulutlar ve fırtınaların yanı sıra, Ganymede’in yüzey özellikleri bile görülüyor. Buradaki yüksek çözünürlüklü görüntüde uydunun yüzeyindeki “Tros” adı verilen beyaz çarpışma kraterini daha yakından görebilirsiniz.
Fotoğrafta, Jüpiter’in üzerinde görülen göz şeklindeki yapı ise “Büyük Kırmızı Leke” olarak adlandırılıyor. İki tane Dünya’yı içine alacak kadar büyük olan bu dev fırtına, 300 yıldan beri varlığını sürdürüyor.
Alt kısımda seri halinde yer alan yakın plan fotoğraflarda, Ganymede’in Jüpiter’in arkasına girmeden birkaç dakika önceki hali görülüyor. 19 Ocak 2005’te mavi ve kırmızı filtreler kullanılarak çekilmiş.
Peki bu fotoğraf göz zevkimize hitap etmenin dışında başka ne işe yarıyor? Gökbilimciler, fotoğrafı değerlendirerek Jüpiter atmosferinin üst kısımları hakkında bilgi edinebiliyorlar. Ganymede Jüpiter’in arkasına girerken Güneş’ten gelen ışığı yansıtır. Yansıyan bu ışınlar, gezegenin atmosferinden geçerek bize ulaşır. Jüpiter atmosferindeki gaz molekülleri ise, bu ışınların geçişi sırasında karakteristik birer iz bırakır. Bu karakteristik izleri değerlendiren gökbilimciler de, Jüpiter atmosferinin üst katmanlarının özellikleri hakkında bilgi sahibi olabilirler.
Yukarıdaki görsel, ilk fotoğrafın ölçeklenmiş halidir. Sol altta 40.000 km nin görüntüde ne kadar yer kapladığını görüyorsunuz. Dünya’nın çapının 13.000 km olduğunu göz önünde bulundurursanız, Jüpiter’in ne kadar büyük bir gezegen olduğunu daha iyi hayal edebilirsiniz.
